چکیده مقاله حج
در منابع لغوی، واژه حج به معانی قصد کردن؛ پی در پی آمدن و قصد زیارت کردن و …، در اصطلاح، قصد زیارت خانه خدا و انجام مناسک حج، در ایّام معین می‌باشد.
بقیه در ادامه مطلب
شیوه و ترتیب حجِّ مسلمانان، با مناسکی از قبیل: «طواف»، «سعی»، «قربانی» و «رمی شیطان»، به زمان سرسلسله پیامبرانِ حنیف، حضرت ابراهیم (ع) باز می گردد.
مراسم پرشکوه حج، همچون عبادات دیگر داراى برکات و آثار فراوانى در فرد و جامعه اسلامى است که اگر طبق برنامه صحیح انجام پذیرد و از آن بهرهبردارى درستى شود، مىتواند هر سال منشأ برکات و تحول تازهاى در جوامع اسلامى گردد.
حج و زیارت بیت اللَّه الحرام و انجام مناسک آن از شعائر اسلام و یکى از ارکان پنج گانه ای است که اسلام بر آنها نهاده شده است. حج از ضروریات دین به شمار می رود و هرگاه مستطیع با اعتراف به واجب بودن آن، عمداً حج را ترک کند، گناهی بزرگ مرتکب شده و اگر آن را انکار کند، در صورتى که انکار حج به انکار رسالت رسول اکرم (ص) برگردد، کافر و نجس است.
حج بر سه قسم است: إفراد، قِران و تمتّع. دو قسم اول مخصوص اهل مکه است و تمتّع به غیر اهل مکه اختصاص دارد، که شامل دو بخش است:
الف. عمره تمتّع
ب. حجّ تمتّع.
انجام هر عبادتی (واجب) باید در زمان مخصوصی انجام شود. انجام حج واجب هم باید در زمان مخصوص خودش انجام شود. ماه های حج واجب؛ شوّال، ذی قعده، ذی حجه، می باشد.
حج عبادتی است که در آن هم تعب و رنج نفس است و هم محرومیت از محرمات احرام، هم عبادتی بدنی است و هم مالی، هم عبادت قولی است و هم عملی، قلب و زبان و جوارح باید در آن هماهنگ عمل کنند. گذشته از این که عبادت حج مشروط به زمان خاص «الحج اشهر معلومات» و حضور در مکانهای معیّن (میقات ها، مکه، صفا، مروه، عرفات، منا و …) است؛ از این جهت جمعیت میلیونی مسلمانان را در ایام معیّنی از سال و در جاهای معینی فراهم می آورد. این امور و امور دیگر، به این عمل عبادی ابعاد مختلفی بخشیده است، ابعاد و جنبه هایی چون عبادت خدا، خالص کردن نیّت و عمل، سیاست و تدبیر جوامع اسلامی، بررسی وضعیت دشمنان داخلی و خارجی، ابعاد فرهنگی، اخلاقی، اقتصادی، تربیتی و … این ابعاد گوناگون در اعمال حج آنچنان در هم آمیخته است که تفکیک آنها از هم امری بسیار دشوار است، از این جهت نگریستن به حج تنها از دریچه عبادت فردی و یا اقتصادی، مثله کردن این عمل بزرگ عبادی و از اثر انداختن آن است و لازم است که مسلمانان آن را با توجه به ابعاد و جنبه های گوناگونش بیاموزند.
از آن جا که حج و عمره یکی از کارهای بسیار مهم و عبادی هستند و انسان می خواهد در این سفرهای معنوی بهرههای فراوانی به دست آورد، لازم است، شرایط خاصی را در خود فراهم نماید که در زیر به پاره ای از آنها اشاره می شود:
اوٌل: نیٌت خود را برای خدا خالص کند.
دوم: از گناهانی که انجام داده توبه خالص نماید؛ یعنی پیشیمان باشد و حق و حقوق مالی و مادی دیگران را که به ناحق تصاحب نموده و یا از بین برده به صاحبانش برگرداند و نسبت به حق و حقوق معنوی به نوعی جبران نماید و در مورد آن حقوق و تکالیف الاهی که از طریق کفاره و قضا قابل جبران است تصمیم و شروع به جبران نماید.
سوم: اگر تا به حال خمس مال خود را پرداخت نکرده و سال خمسی نداشته است، برای خود سال خمسی قرار دهد و خمس مال را پرداخت نماید.
چهارم: توشه سفر و خرجی راه خود را از راه حلال تهیه نماید و بخل نورزد.
پنجم: بر توان و نیروی خود اعتماد و تکیه نداشته باشد، بلکه فقط بر خداوند توکل کند و فقط از او یاری بخواهد.
ششم: با دوستان و اهل سفر خوش خلقی نماید و تواضع را پیشۀ خود سازد و از کج خلقی، سخن لغو و درشت گویی اجتناب نماید.
هفتم: بعد از ورود به سرزمین وحی و قبل از انجام اعمال، سعی کند از اموری که موجب دل مشغولی و مانع توجه به امور معنوی است اجتناب کند.
مفهوم شناسی حج
در منابع لغوی، واژه حج به معانی مختلف و گوناگونی آمده است که در این جا به برخی از آنها اشاره می شود: ۱٫ قصد کردن؛ ۲٫ آهنگ کردن؛ ۳٫ پی در پی آمدن؛ ۴٫قصد زیارت کردن؛ ۵. آمدن؛ ۶. شاد شدن؛ ۷٫ بازداشتن و خودداری کردن؛ ۸ . رستگار شدن؛ ۹٫ پیروز شدن؛ ۱۰٫ پناهنده شدن؛ ۱۱٫ پاداش دادن؛ ۱۲٫ ماندگار شدن.[۱]
اما در اصطلاح و عرف اسلامی، معنای حج، قصد زیارت خانه خدا و انجام مناسک حج، در ایّام معین می‌باشد. چنانچه راغب اصفهانی در این باره می‌گوید:
اَصلُ الحَجِّ، القَصدُ لِلزّیارَهِ، خُصَّ فی تَعارُفِ الشَّرعِ بِقَصدِ بَیتِ اللهِ تَعالی اِقامَهً لِلنُّسُکِ.[۲]
اصل حج، به معنای قصد زیارت است، ولی در عرف شرع به قصد خانه خدا، جهت برگزاری مناسک حج اختصاص یافته است.
منبع : اسلام پدیا