نقش انقلاب اسلامی در احیای حج

نقش انقلاب اسلامی در احیای حج

در نوشتار حاضر سعی می‏شود تا با اشاره به برخی آیات مرتبط با حج، سیره نبوی و ائمه معصوم: و همچنین بیانات امام خمینی و مقام معظم رهبری، به برخی از مهم‌ترین ابعاد سیاسی ، اجتماعی حج که با انقلاب اسلامی ایران، احیا و زنده شد، اشاره شود.

مقاله «درآمدى بر نقش انقلاب اسلامى در احیاى جنبه‌هاى سیاسى ، اجتماعى حج»، نوشته جناب آقاى سید جواد میرخلیلى است. مؤلف در این مقاله با بیان تحولات نظریه‌هاى بین‌الملل که از انقلاب اسلامى ناشى شده است، به این مسئله مى‌پردازد که حج نیز از این تحول عمیق اجتماعى ، سیاسى نشئت گرفته است و با بهره‌گیرى از فضاى ایجادشده در انقلاب اسلامى، ظرفیت‌هاى سیاسى اجتماعى موجود در مناسک و تعالیم حج برجسته شد و مورد توجه ملت‌هاى مسلمان قرار گرفت.

در ادامه متن کامل مقاله در پی می آید:

تازه ترین اخبار حج،خبرگزاری حج،سازمان حج و زیارت،جدیدترین اخبار حج،
نقش انقلاب اسلامی در احیای حج،فیش حج،خریدارفیش حج،فروشنده فیش حجfishehaj.blog.ir

چکیده
بدون تردید، انقلاب اسلامی ایران تأثیرات عمیقی بر مناسباتِ موجود در عرصه روابط بین‌الملل، به‌طور عام، و مناسبات کشورهای منطقه و همچنین کشورهای اسلامی، به‌طور خاص بر جای گذاشت. انقلاب اسلامی مردم ایران، در چارچوب ارائه نظریه روابط بین‌الملل ظاهر نشد؛ اما از این حیث که با رهیافت انتقادی و با نگاه بیرونی، در پی طرح مباحث نظری و ارائه ادبیات جدیدی در روابط بین‌الملل بود، افق نوینی را در مطالعات نظری و نظریه‌پردازی در روابط بین‌الملل مطرح ‌کرد. برای نمونه، طرح مؤلفه‌های نوینی همچون استکبارستیزی، برائت از مشرکان، حمایت از مستضعفان، عدالت در عرصه بین‌الملل و... نمونه‏هایی از مفهوم‏پردازی‏های جدیدی است که در پی وقوع انقلاب اسلامی ایران، در حوزه‏های نظری روابط بین‌الملل مورد توجه واقع شد. دراین‌میان، فریضه حج درحالی‌که پیش‏تر، یک عمل عبادی صِرف به شمار می‏رفت و کمتر بر جنبه‏های سیاسی آن تأکید و توجه می‏شد، بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، دچار تغییرات اساسی و بنیادین شد، و اینک از ابعاد و جنبه‏های بارز سیاسی ـ اجتماعی حج سخن گفته می‏شود که به‌طور خاص، انقلاب اسلامی ایران به‌منزله نماد تبلور این ابعاد شناخته، و بر جایگاه کنونی آن توجه می‏شود.
با توجه به اهمیت این موضوع، در نوشتار حاضر سعی می‏شود تا با اشاره به برخی آیات مرتبط با حج، سیره نبوی و ائمه معصوم: و همچنین بیانات امام خمینی و مقام معظم رهبری، به برخی از مهم‌ترین ابعاد سیاسی ـ اجتماعی حج که با انقلاب اسلامی ایران، احیا و زنده شد، اشاره شود.
واژه‏های کلیدی: انقلاب اسلامی ایران، حج، جنبه‏های سیاسی ـ اجتماعی، برائت از مشرکین، اسلام سیاسی.

تازه ترین اخبار حج،خبرگزاری حج،سازمان حج و زیارت،جدیدترین اخبار حج،
نقش انقلاب اسلامی در احیای حج،فیش حج،خریدارفیش حج،فروشنده فیش حجfishehaj.blog.ir

مقدمه
رخداد انقلاب اسلامی ایران، از مهم‌ترین تحولات سیاسی اجتماعی قرن بیستم بوده و تأثیرات زیادی را در عرصه داخلی و بین‌المللی به همراه داشته است. از جمله ویژگی‏های اثرگذار و حیرت‏آور انقلاب اسلامی برای غرب و حتی جهان اسلام، احیای افکار و اندیشه‏های اسلامی در سراسر جهان بود. تلاش‏ها و برنامه‏های غرب تا پیش از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، صِرف این شده بود که ریشه ‏های اسلام در جوامع مختلف خشکانده شود و مفاهیم و آموزه‏های سیاسی و اجتماعی آن تقلیل یابد. برهمین اساس، دائم بر این نکته تأکید می‏شد که باید اسلام را در صفحات تاریخ جست‌وجو کرد؛ چراکه دیگر اثری از آن در جوامع باقی نمانده است. دراین‌میان، مهم‌ترین تأثیر انقلاب اسلامی بر احیای ارزش‏ها و آگاهی‏های اسلامی، القای تفکر اسلام سیاسی بود که احیای ابعاد سیاسی اجتماعی حج، یکی از ابعاد آن به شمار می‏رفت.
به باور بسیاری از نظریه‏پردازان، وجهِ غالب انقلاب اسلامی را می‏توان کوشش در راه احیای اسلام سیاسی و همچنین فرهنگ و تمدن اسلامی دانست. درحقیقت، انقلاب اسلامی با تأکید بر وحدت شیعه و سنی، تقریب مذاهب اسلامی و نفی فرقه‏گرایی مذهبی، در صدد وحدت ملت‌های مسلمان و احیای تمدن اسلامی برآمد. این مهم ازیک‌سو براساس مبارزه‏ای مثبت، یعنی تکیه بر باورهای اصیل اسلامی و همچنین آیین‏ها و مراسم سنتی دینی استوار بود که شالوده سازمان سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی امت اسلامی را بر باورهای اصیل اسلام ناب محمدی و نیز فرهنگ‏ها و آیین‏های مشترک اسلامی از جمله حج ابراهیمی پایه‏گذاری می‏کرد، و ازطرف دیگر بر مبارزه‏ای منفی علیه دشمن مشترک، از جمله در مراسم برائت از مشرکین و براساس استکبارستیزی و کوتاه کردن دست قدرت‌های جهانی از ثروت‌های ملی کشورهای اسلامی استوار بود، که نمایان‏گر حساسیت مسلمانان به تحولات جهان اسلام و ضرورت ارتقای روح جمعی آنان، براساس مخالفت با سلطه قدرت‌های بیگانه، مبارزه با صهیونیسم و افسادستیزی بود.
با این مقدمه، به جرئت می‏توان ادعا کرد که حج، عبادتی است که ابعاد گوناگونِ فردی، اجتماعی، سیاسی، معنوی، اقتصادی و فرهنگی دارد، و از جامعیتی برخوردار است که در میان عبادات دیگر، منحصر به فرد است؛ به‌گونه‏ای‌که حضرت امام خمینی= در سخنی جامع و لطیف، آن را «تمرین تشکّل یک جامعه توحیدی» دانست؛ چراکه در عین جامعیت ازنظر ابعاد، جامع عبادت‌های فراوانی است که اجزای آن را تشکیل می‏دهد. حضرت امام= در توصیه خود به روحانیون کاروان‏های حج می‏فرمایند:

سیاستِ حج، سیاستی نیست که ما درست کرده باشیم. حج، سیاست اسلامی است. ما از اول بنایمان بر این بوده، به حج، آن‌طوری که بوده است، عمل کنیم؛ همان‌طور که پیامبر اکرم9، بت‌ها را در کعبه شکست، ما هم بت‌ها را بشکنیم و این بت‌ها که در زمان ما هستند، از آن زمان بالاتر و بدترند.

تازه ترین اخبار حج،خبرگزاری حج،سازمان حج و زیارت،جدیدترین اخبار حج،
نقش انقلاب اسلامی در احیای حج،فیش حج،خریدارفیش حج،فروشنده فیش حجfishehaj.blog.ir

ابعاد سیاسی حج در سخنان پیشوایان معصوم:
پیش از پرداختن به ابعاد سیاسی ـ اجتماعی حج و نقش انقلاب اسلامی ایران در احیای آن، شایسته است به برخی از ابعاد سیاسی حج در سخنان ائمه اطهار: پرداخته شود تا بتوان تصویری روشن از این ابعاد را به دست داد و در نهایت، نقش انقلاب اسلامی را در احیای آنها بررسی کرد. در ذیل به برخی از این ابعاد که در سخنان امامان معصوم: آمده است، اشاره می‏شود:
الف) در حدیثی، امام صادق7 درباره فلسفه حج و اسرار تشریع آن می‌فرماید:
فِیه الْاِجتماعَ مِنَ المَشرِقِ وَ المَغرِبِ لِیَتعارَفُوا.. وَ لِتُعرَفَ آثارُ رَسولِ الله وَ تُعرفَ أخبارُه وَ یُذکَرَ وَلاَ یُنْسَى، وَ لَو کَانَ کُلُّ قَومٍ إنمَّا یَتِکَّلوُن عَلَى بِلادِهم وَ مَا فِیها هَلَکوُا، وخَرِبَتِ البِلادُ وَسَقطَ الْجَلَبُ وَ الارَباحُ وَ عَمِیتِ الأَخبارُ وَ لَم یَقِفُوا عَلى ذلِکَ فذلک عِلّةُ الحَجِّ.
در سرزمین مکه، اجتماعی از شرق و غرب پدید آورد تا همدیگر را بشناسند و آثار رسول‌الله9 (احادیث و اخبار) شناخته شود و فراموش نشود و اگر هر گروهی به آنچه در سرزمین‌های خود جریان دارد تکیه می‌کرد، نابود می‌شد و بلاد روی زمین رو به ویرانی می‌گذاشت و امر تجارت و بازرگانی به تباهی می‌گرایید. اخبار و گزارش‌ها به دست افراد نمی‌رسید؛ این است فلسفه حج.
این جمله بیانگر آن است که حج، ابعاد علمی، اقتصادی و سیاسی دارد و درحقیقت، موسم حج، حلقه اتصالی است میان مسلمانان که از این طریق به تبادل اخبار و اوضاع جاری جهان و کسب آگاهی از آثار و سنت‌های رسول خدا9 ـ که به‌وسیله صحابه و تابعان و محدثان، در شرق و غرب عالم، پخش شده است ـ بپردازند و درضمن، هر گروهی متاع بلاد خود را در آنجا عرضه کند و راه بازرگانی و نحوه مبادله کالاها شناخته شود.
ب) امام صادق7 در جای دیگری می‌فرماید:
مَا مِنْ بُقَعةٍ أحَبَّ اِلَى اللهِ مِنَ المَسعَى لِأنَّه یَذِلُّ فِیه کُلُّ جَبّارٍ.
هیچ نقطه‌ای از جهان برای خدا محبوب‌تر از محل سعی بین صفا و مروه نیست؛ چراکه در این نقطه، همه گردنکشان، خوار و ذلیل می‌شوند و عبودیت و بندگی خود را به نمایش می‌گذارند.
ج) تاریخ به‌روشنی گزارش می‌دهد که اهل‌ بیت:، از این موسم به‌نفع اسلام و مسلمانان بهره می‌گرفتند و نطفه بسیاری از حرکت‌ها و جنبش‌های آزادی‌بخش در این موسم بسته می‌شد؛ چنان‌که ملت‌ها را به پرخاشگری و ستیزه‌جویی با حکام ظالم دعوت می‌کردند. برای توضیح بیشتر در این خصوص، کافی است به سخنان حسین بن علی7 در روز منا گوش فرا دهیم. آن حضرت در موسم حج، فرزندان هاشم و شخصیت‌های بزرگ و زنان و علاقه‌مندان آنان و حتی گروهی از انصار را که به وی علاقه داشتند، در سرزمین منا گرد آورد؛ به‌گونه‌ای‌که جمعیتی بیش از هزار نفر، در پای سخنرانی‌اش حاضر شدند. در این موقع، فرزند پیامبر9، درحالی‌که یاران و فرزندانشان سراپا گوش بودند، سخنان خود را چنین آغاز کردند:
أما بَعدُ فَاِنَّ هَذَا الطّاغِیةَ قَد فَعلَ بِنا وَبِشیعتنا ما قَد عَلِمْتُم وَ رَأیْتُم وَ شَهِدتُم وَ بَلغَکُم وَ إنّی أُریدُ أنْ أساَلَکُم عَنْ أشیاءَ فَاِ‌نْ صَدَقتُ فَصدِّ قونی وَ إن کَذَبتُ فَکَذِّبونی اِسْمَعوُا مَقالَتی وَ اکْتمُوا قَوْلِی ثُمَّ ارْجِعوا إلَى أَمصارِکم وَ قبائلکم مَن أَمِنتُمْ وَ وَثَقْتُم بِه فَادْعُوهُم اِلى مَا تَعلَموُن فَإِنّی أَخافُ أن یَندَرِسَ هَذا الْحَقُّ وَ یَذهَبَ (وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِهِ وَ لَوْ کَرِهَ الْکافِرُونَ...)؛

تازه ترین اخبار حج،خبرگزاری حج،سازمان حج و زیارت،جدیدترین اخبار حج،
نقش انقلاب اسلامی در احیای حج،فیش حج،خریدارفیش حج،فروشنده فیش حجfishehaj.blog.ir
پس از ستایش خدا و درود بر پیامبر او9، ‌اى مردم! بدانید که این طغیانگر (معاویه) همان‌طور که می‌دانید و دیده‌اید و به شما رسیده است، چه کارهای بدی درباره ما و شیعیان ما انجام داد! من از شما از اموری سؤال می‌کنم. اگر راست می‌گویم، مرا تصدیق کنید و اگر دروغ مى‌گویم، سخن مرا تکذیب کنید. هم‌اکنون سخن مرا بشنوید و آن‌ را در دل پنهان دارید. سپس به بلاد و اوطان و میان قبایل خود بازگردید. افرادی را که امین می‌شمارید و به آنها اعتماد دارید، به آنچه می‌دانید، دعوت کنید. من می‌ترسم که آیین حق فرسوده گردد و محو شود؛ هرچند خدا پایان‏رسان نور خود است؛ اگرچه کافران، آن‌ را بد شمارند.

آن‌گاه امام حسین7 بخشی از آیاتی را که در حق خاندان پیامبر9 فرود آمده است، تلاوت کرد و مردم را سوگند داد که در بازگشت به بلاد خود، سخنان او را به آن گروه از مردم که اعتماد دارند، برسانند. سپس از کرسی خطابه پایین آمد و مردم متفرق شدند.
دکتر محمد مبارک، مستشار دانشگاه «الملک عبدالعزیز» می‌نویسد:
حج، یک کنگره جهانی است که همه مسلمانان در سطح واحدی برای پرستش خدا گرد می‌آیند. ولی این عبادت خالصانه، جدا از زندگی آنان نیست. بلکه پیوند خاصی با زندگی آنان دارد. قرآن در این مورد می‌فرماید: (لِیشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ وَیذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ فِی أَیامٍ مَّعْلُومَاتٍ). مقصود از این مشاهده منافع و درک سودها، چیزی جز یک معنای عام که همه جنبه‌های مصالح مسلمین را دربردارد، نیست.
حال با این مقدمه و بعد از پرداختن به ابعاد سیاسی حج در سخنان ائمه اطهار:، ابعاد سیاسی ـ اجتماعی حج و تأثیرات انقلاب اسلامی بر احیای آنها را بررسی می‌کنیم:
جنبه‏های سیاسی ـ اجتماعی حج و تأثیرات انقلاب اسلامی حج درحقیقت، شعار جاودانه‏ای است که خداوند به‌واسطه آن، به مسلمانان عزّت و شوکت بخشیده است.

ازنظر بُعد سیاسی و اجتماعی، حج فرصتی بی‏نظیر برای همبستگی و معارفه مسلمانان جهان باهم است. امام خمینی= درباره بعد سیاسی ـ اجتماعی حج می‏فرماید:
یکی از فلسفه‏های بزرگ حج، بُعد سیاسی آن است که دست‌های جنایت‌کار، از همه اطراف برای کوبیدن این بُعد در کار هستند و تبلیغات دامنه‏دار آنها مع‌الاسف در مسلمین هم تأثیر کرده است که مسلمین، سفر حج را بسیاری‏شان یک عبادت خشک و خالی بدون توجه به مصالح مسلمین می‏دانند. حج از آن روزی که تولد پیدا کرده است، اهمیت بعد سیاسی‏اش کمتر از بعدِ عبادی‏اش نیست. بعد سیاسی، علاوه بر سیاستش، خودش عبادت است.

تازه ترین اخبار حج،خبرگزاری حج،سازمان حج و زیارت،جدیدترین اخبار حج،
نقش انقلاب اسلامی در احیای حج،فیش حج،خریدارفیش حج،فروشنده فیش حجfishehaj.blog.ir

ایشان در جای دیگری نیز با تأکید بر اهمیت ابعاد سیاسی ـ اجتماعی حج، می‏فرماید:
فریضه حج در میان فرایض، از ویژگی خاصی برخوردار است و شاید جنبه‏های سیاسی و اجتماعی آن، بر جنبه‏های دیگرش غلبه داشته باشد؛ باآنکه جنبه عبادی‏اش نیز ویژگی خاصی دارد.
درواقع حج، حرکتی است که روح جمعی را در قالب آحاد امت می‌دمد و قلب‏ها را به یک کانون توجه می‏دهد و عوامل تفرّق و تشتّت و تجزیه و تحزّب را نفی می‏کند. همچنین مسلمانان را از مسائل و مشکلات جهان اسلام آگاه می‏سازد تا در پی چاره‏جویی برآیند. چهره شرک و مشرکان و الحاد و ملحدان و دشمنان توطئه‏گر را افشا می‏کند و درس برائت از آنچه جز رنگ خدایی دارد، می‌آموزد. فرهنگ اجتماعی اسلام را پیش روی نمایندگان ملل مسلمان می‏گشاید و موجب تبادل افکار و اندیشه‌ها در جهت بهروزی و عظمت مسلمین و تشریک مساعی در ترویج و تبلیغ معارف جاویدان اسلام می‏شود. امت را با امامتِ حق و رهبری الهی آشنا می‏سازد و به مستضعفان جهان می‏آموزد که چگونه غُل و زنجیرهای اسارت و بردگی و استضعاف را بگسلند و ابراهیم‏وار بر نمرودیان زمان، شورش و عصیان کنند و به سرسپردگان اقطاب شرک و کفر، نه بگویند و دست رد بر سینه آنها بزنند و به هویت اسلامی و الهی خود بازگردند تا اسوه و شاهد برای دیگر امت‏ها باشند.
بنابراین می‏توان گفت در اینکه حج، از بزرگ‏ترین اعمال عبادی و فرایض مذهبی به شمار می‏رود، تردیدی وجود ندارد؛ اما مسئله مهم‏تری که باید بدان پرداخت و امروزه دستاویز مخالفان تشیع، به‌ویژه وهابیون شده ، این مسئله است که آیا این عمل عبادی، در عین عبادت، بُعد سیاسی و اجتماعی نیز دارد یا نه و یا اینکه فقط عبادتی فردی است؟ براین‌اساس باید گفت عبادات و فرایض، علاوه بر جنبه فردی، با مسائل اجتماعی و حقوق جمعی نیز در ارتباط‌اند. اما حج از ویژگی منحصربه فردی برخوردار است؛ چراکه حضور در جمع و روابط اجتماعی را نمی‏توان از جوهره حج جدا ساخت. از هنگامی که زائر خانه خدا از وطن خویش آهنگ حج می‏کند تا زمانی که به وطن خویش بازمی‏گردد، رابطه‏اش با جمع است و این با جمع بودن، نه تنها از لحاظ سیر و سفر و تدارکات و امکانات غذا و مسکن و مرکب، بلکه ازلحاظ اعمال و مناسک مانند طواف، حضور در عرفات و مشعر و منا جز در فضای جمع، آن‌هم یک جمع بین‌المللی و بی‏نظیر تحقق نمی‏پذیرد.
از مهم‌ترین ابعاد سیاسی ـ اجتماعی حج را که انقلاب اسلامی ایران، باعث احیای آنها شد، می‏توان در موارد ذیل بیان کرد:

تازه ترین اخبار حج،خبرگزاری حج،سازمان حج و زیارت،جدیدترین اخبار حج،
نقش انقلاب اسلامی در احیای حج،فیش حج،خریدارفیش حج،فروشنده فیش حجfishehaj.blog.ir

1) برائت و اعلام بیزاری از مشرکان
از جنبه‏های بسیار مهم و کانونی موسمِ حج، اعلان برائت از مشرکین و بیزاری از آنهاست که تا پیش از وقوع انقلاب اسلامی، اصلاً بیان توجه نمی‌شد و بعد از وقوع انقلاب اسلامی و تأکیدات بنیانگذار انقلاب اسلامی، رنگ و بوی سیاسی به خود گرفت و جزء ارکان اصلی حج درآمد. حضرت امام= در این ‌باره می‏فرماید: «فریاد برائت از مشرکان در موسم حج، یک فریاد سیاسی ـ عبادی است که رسول‏ الله9 به آن امر فرموده». بنابراین، از نمودهای عینی بعد سیاسی حج، برگزاری مراسم برائت از مشرکان است. برائت و بیزاری جستن از مشرکان و کافران، از فروع دین است. خداوند یکتا در این ‌باره چنین فرموده است:
(وَ أَذانٌ مِّنَ اللهِ وَ رَسُولِهِ إِلَى النّاسِ یوْمَ الْحَجِّ اْلأَکْبَرِ أَنَّ اللهَ بَریءٌ مِنَ الْمُشْرِکینَ) (توبه: ‌3)
و این اعلامی است از ناحیه خدا و پیامبرش به [عموم] مردم در روز حج اکبر [روز عید قربان] که خداوند و پیامبرش از مشرکان بیزارند.
امام خمینی= در جای دیگری، درباره مراسم برائت از مشرکان چنین گفته است: «حج بی‏برائت، حج نیست». دوری جستن از شیطان و دشمنان خدا در دیگر اعمال حج نیز دیده می‏شود؛ مانند رمی جمرات که نماد شیطان‏زدایی است. در مراسم برائت از مشرکان نیز شیطان‏های کوچک و بزرگ را سرکوب و رسوا می‏کنیم. به باور ایشان:
اعلان برائت در حج، تجدید میثاق و مبارزه و تمرین تشکل مجاهدان برای ادامه نبرد با کفر و شرک و بت‏پرستی‏هاست که سرآغاز علنی ساختن منشور مبارزه و سازمان‏دهی جنود ابلیس و ابلیس‏صفتان است.
دشمنان با دیدن چنین اجتماع عظیمی، وحشت در دلشان رخنه می‏کند و از قدرت بی‏نظیر مسلمانان می‏هراسند؛ به‌گونه‏ای که با جرئت می‏توان ادعا کرد که «فلسفه برائت از مشرکان در جهان امروز، مبارزه با سلطه‏جویی قدرت‌های طاغوتی، و استقلال، عزت و اقتدار مسلمانان جهان است. درحقیقت، مراسم برائت از مشرکان، نشانه قدرت مسلمانان و عزم آنان برای نابودی دشمن، و مبارزه با تبلیغات پوچ و بی‏اساس آنان است و این اعتماد به نفس مسلمانان، راه را برای رهایی محرومان و مستضعفان هموار می‏کند و جلوی تجاوز دشمنان اسلام را می‏گیرد. بنابراین می‏توان ادعا کرد که مراسم حج، بهترین فرصت برای بیزاری جستن از دشمنان خداست؛ ولی تنها در این زمان و مکان نیست، بلکه در همه زمان‏ها و مکان‏ها وظیفه مسلمانان این است که بیزاری و برائت خود را به گوش جهانیان برسانند.

تازه ترین اخبار حج،خبرگزاری حج،سازمان حج و زیارت،جدیدترین اخبار حج،
نقش انقلاب اسلامی در احیای حج،فیش حج،خریدارفیش حج،فروشنده فیش حجfishehaj.blog.ir
مسئله‏ای که دراین‌میان نباید از آن غفلت ورزید، این است که برای بررسی مبانی سیاسی برائت از مشرکان، آشنایی با اصول و مبانی دین و دیدگاه دین درباره سیاست ضرورت دارد. اگر گفته شود که بیگانگی حج با امور سیاسی در طی قرون گذشته، معلول جاافتادن تفکر انحرافی و استعماری «جدایی دین از سیاست» بوده است، سخنی به‌گزاف نیست. جهالت گروهی از مسلمین، خیانت خلفا و سلاطین قدرت‌طلب، و سلطه‏طلبی و روحیه استکباری استعمارگران، از عوامل رسوخ این تفکر نادرست و ذلت‌آور بوده است. بنابراین از ابعاد سیاسی حج که عمیقاً متأثر از رخداد انقلاب اسلامی ایران و رهنمودهای حکیمانه بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران است، تأکید بر نفی سلطه مستکبران و ظالمانی است که بر کشورهای اسلامی مسلط شده‏اند. درواقع حج، نمونه‏ای از آموزه‏های اسلامی است که ـ برخلاف مدعای سکولاریسم ـ پیوند میان دین و اجتماع، و معنویت و سیاست به شمار می‌آید و ناظر به ابعاد مختلف حیات آدمی است. مراسم عبادی ـ سیاسی حج که رکن مهمی از ارکان اسلامی است، از تار و پود معنویت و سیاست بافته شده که ازهم تفکیک شدنی نیستند؛ مگر آنکه حج را از مفهوم و حقیقت آن تهی کنیم. حضرت امام خمینی= در جای دیگری در این‌ باره می‏فرمایند:
لازم است حجاج بیت‌الله الحرام، در این مجمع عمومی و سیل خروشان انسانی، فریاد برائت از ظالمان و ستمکاران را هرچه رساتر برآورند و دست برادری را هرچه بیشتر بفشارند و مصالح عالیه اسلام و مسلمین مظلوم را فدای فرقه‏گرایی و ملی‏گرایی نکنند و برادران مُسلِم خود را هرچه بیشتر متوجه توحید کلمه و ترک عصبیت‌های جاهلی
ـ که جز به‌نفع جهان‌خواران و وابستگان آنان تمام نمی‏شود ـ بنمایند.
امام خمینی= در تفسیر جمله (لِیَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ)، فرمود: «چه نفعی بالاتر از آن که دست جباران جهان و ستمگران عالم از سلطه بر کشورهای مظلوم کوتاه شود و مخازن عظیم کشورها برای مردم خودِ آن کشورها باشد».
در این مسئله که برائت از مشرکان در قرآن کریم و سیره نبوی نیز وارد شده است، باید به این عمل سیاسی اشاره کرد که در سال نهم هجری اتفاق افتاد. پیامبر گرامی9 در سال نهم هجرت، امام علی7 را مأمور کرد تا قطعنامه‌ای را که متضمن اعلام بیزاری از مشرکان بود، در موسم حج قرائت نماید، و این زمانی بود که شانزده آیه از آغاز سوره توبه بر پیامبر گرامی اسلام9 نازل شد که آغاز آنها عبارت است از:
(بَرَاءةٌ مِّنَ اللهِ وَرَسُولِهِ إِلَى الَّذِینَ عَاهَدتُّم مِّنَ الْمُشْرِکِینَ* فَسِیحُواْ فِی الأَرْضِ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَاعْلَمُواْ أَنَّکُمْ غَیرُ مُعْجِزِی اللهِ وَأَنَّ اللهَ مُخْزِی الْکَافِرِینَ* وَأَذَانٌ مِّنَ اللهِ وَرَسُولِهِ إِلَى النَّاسِ یوْمَ الْحَجِّ الأَکْبَرِ أَنَّ اللهَ بَرِیءٌ مِّنَ الْمُشْرِکِینَ وَرَسُولُهُ فَإِن تُبْتُمْ فَهُوَ خَیرٌ لَّکُمْ وَإِن تَوَلَّیتُمْ فَاعْلَمُواْ أَنَّکُمْ غَیرُ مُعْجِزِی اللهِ وَبَشِّرِ الَّذِینَ کَفَرُواْ بِعَذَابٍ أَلِیمٍ)؛ (توبه: 1 ـ 3)
[ این اعلام] بیزاری از سوی خدا و پیامبر او به کسانی از مشرکان است که با آنها عهد بسته‌اید با این حال، چهار ماه [مهلت دارید که آزادانه در زمین سیر کنید و هرجا می‌خواهید بروید و] بدانید شما نمی‌توانید خدا را ناتوان سازید و خداوند خوارکننده کافران است و این اعلامی است از ناحیه خدا و پیامبرش به مردم در روز حج اکبر [روز عید قربان] که خداوند و پیامبرش از مشرکان بیزارند؛ با این حال، اگر توبه کنید برای شما بهتر است و اگر سرپیچی نمایید، بدانید شما نمی‌توانید خدا را ناتوان سازید و کافران را به مجازات دردناک بشارت ده.
امام علی7 پس از قرائت این آیات، قطعنامه‌ای را که متضمن مواد چهارگانه بود، به این شرح ایراد کرد:

تازه ترین اخبار حج،خبرگزاری حج،سازمان حج و زیارت،جدیدترین اخبار حج،
نقش انقلاب اسلامی در احیای حج،فیش حج،خریدارفیش حج،فروشنده فیش حجfishehaj.blog.ir

الف) بت‌پرستان حق ندارند وارد خانه خدا شوند؛
ب) طواف با بدن برهنه ممنوع است؛
ج) بعد از این، هیچ بت‌پرستی در مراسم حج شرکت نخواهد کرد؛
د) کسانی که با پیامبر9، پیمان عدم تعرض بسته‌اند و از اول به پیمان خود وفادار بوده‌اند، سپس پیمان‌شکنی کرده‌اند، از این تاریخ (دهم ذی‌‌‌حجه) چهار ماه مهلت داده می‌شود که تکلیف خود را با حکومت اسلامی روشن سازند: یا باید به گروه موحدان و یکتاپرستان بپیوندند و هر نوع مظاهر شرک و دوگانه‏پرستی را در هم بکوند یا آماده جنگ و نبرد گردند.
چه عملی سیاسی‌تر از اینکه در بحبوحه فریضه حج، آن‌‌هم درحالی‌که مشرکان و مسلمانان سرگرم طواف یا مشغول رمی جمره بودند، ناگهان امام علی7 روی نقطه بلندی قرار می‌گیرد و بخشی از پیمان‌ها را لغو می‏کند و به مشرکان شبه جزیره، چهار ماه مهلت می‌دهد که یا شرک را ترک گویند و به صفوف موحدان بپیوندند یا آماده جنگ و نبرد شوند. بنابراین، از این آیه و تفسیری که از آن بیان شده است، می‏توان به این نکته پی برد که در موسم عظیم حج، برائت از طاغوت و شرک، نمود ویژه‏ای یافته است؛ چنان‌که پیامبر اکرم9 به دستور وحی الهی، سخنگوی اسلام، علی ابن ابی‌طالب7 را مأمور اعلان تبرّی از مشرکان کرد تا به‌طور قاطع، مرز توحید از شرک جدا شود. صدور قطعنامه حکومت اسلامی ازسوی وحی، با زبان گویای امام علی7، چهره سیاسی حج را کامل نمود. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، اعلان برائت از مشرکین به‌صورت یک سنت در میان مسلمین درآمد و مسلمانان هرسال با فریادهای خود علیه مشرکان معاصر، قصد خود را برای برچیدن بساط انواع شرک به جهانیان نشان می‏دهند و از آنها اعلان برائت می‏کنند؛ چنان‌که امام خمینی= در این ‌باره می‏فرماید:
در فریضه حج که لبیک به حق و هجرت به‌سوی حق‌تعالی به‌برکت ابراهیم و محمد است، مقامِ «نه» بر همه بت‌ها و طاغوت‏هاست و شیطان‏ها و شیطان‏زاده‏ها.
امام خمینی در پیام خود به حجاج در سال 1365 می‏فرماید:
در لبّیک.. لبّیک، نه بر همه بت‌ها گویید و فریاد «لا» بر همه طاغوت‏ها و طاغوتچه‌ها کشید و در طواف حرم خدا، که نشانه عشق به حق است، دل از دیگران تهی کنید و جان را از خوف غیرحق پاک سازید و به‌موازات عشق به حق، از بت‌های بزرگ و کوچک و طاغوت‏ها و وابستگانشان برائت جویید که خدای تعالی و دوستان او از آنان برائت جسته و همه آزادگان جهان از آنها بریء هستند.
این بُعد هرچند از کارکردهای مهم سیاسی حج است، مسئله مهم این است که انقلاب اسلامی باعث شد تا این کارکرد سیاسی ظهور پیدا کند و به‌خصوص با بیانات امام خمینی و تأکیدات ایشان در پیام‌هایشان به حجاج، برائت از مشرکان، جایگاه و منزلت خاصی بیابد. همچنین اگرچه ایشان، به‌عنوان راهبر انقلاب، مسئله برائت از مشرکین را بیان کردند، این مسئله در ادبیات و مبانی انقلاب هم به‌شدت مشهود است؛ چنان‌که در شعارها و پیام‌های مردمی که خواهان انقلاب و برچیده شدن نظام فاسد سلطنتی بودند، این محتوا به چشم می‏خورد. شعارهایی همچون ظلم‏ستیزی، مبارزه با استکبار، نفی سلطه غیر و امثالهم، همگی از مبانی انقلاب به شمار می‏رفتند که انقلاب اسلامی ایران با رخداد خود، آن را برای جهانیان به ارمغان آورد.
نتیجه آنکه حج باید کانونی برای گسترش معنویت به جهان شود، باید مشکلات مسلمانان و جهان اسلام در آن موسم مطرح گردد و اندیشمندان اسلامی، برای حل مشکلات مسلمانان تصمیم بگیرند. لذا امام راحل=، حج را علاوه بر اینکه کانون توحید قلمداد می‌کردند، آن را وسیله‌ای برای تحول سیاسی، اخلاقی و بین‌المللی مسلمانان می‌پنداشتند، و با همین نگاه، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، بحث برائت از مشرکین را به‌عنوان رکن سیاسی حج مطرح کردند. به‌این معنا که در حج، علاوه بر طواف و نماز و سعی و حضور در مشاعر، باید از دشمنان بیزاری جوییم و جلوی سلطه‌گری آنها را بگیریم. بنابراین، حج امروز ایرانیان با حج قبل از انقلاب اسلامی، بسیار متفاوت است. امام خمینی=، الگوی حج‌گزاری را حج ابراهیمی محمدی معرفی کردند. به‌ این معنا که در حج باید همه منافع جوامع اسلامی تأمین شود و حج، انسان‌ها را متحول کند.

تازه ترین اخبار حج،خبرگزاری حج،سازمان حج و زیارت،جدیدترین اخبار حج،
نقش انقلاب اسلامی در احیای حج،فیش حج،خریدارفیش حج،فروشنده فیش حجfishehaj.blog.ir

2) اتحاد امت اسلامی
از دیگر ابعاد سیاسی ـ اجتماعی حج می‏توان به وحدت و اتحاد امت اسلامی و ایجاد همدلی بین مسلمانان در این موسم اشاره کرد؛ به‌گونه‏ای‌که می‏توان ادعا کرد این روح جمعی و جمع‏پذیری سیاسی ـ اجتماعی در تار و پود حج تعبیه شده و از آن تفکیک‏ناپذیر است. روشن است که اسلام، مرز جغرافیایی نمی‌شناسد؛ هرجا مسلمانان حضور و غلبه دارند، منطقه اسلام است. آنچه آنان را از یکدیگر جدا کرده و می‌کند، رشد تفکرات غیراسلامی (مانند افکار ناسیونالیستی) و تنگ‏نظری‏های مذهبی و درنهایت، دسیسه‏های‌های دشمنان و فقدان رشد فکری کافی و بالندگی در بین مسلمانان است. حج، این نیرو و اثر را دارد که زمینه را برای تشکیل جامعه متحد اسلامی فراهم سازد.
درحقیقت حج، نمونه کوچک امت واحده اسلامی است که به‌صورت مقطعی تشکیل می‌‌شود و هویت واحد امت اسلامی را عملاً به نمایش می‏گذارد. توضیح آنکه مراسم حج، افراد و گروه‏های‏های مختلف اجتماعی زیادی را از مناطق و نژادها و زبان‏ها و سلیقه‏های‏‌های مختلف، در کنار یکدیگر قرار ‏می‌‏دهد. این در کنار یکدیگر بودن، هویت واحدی را بین مسلمانان ایجاد می‏کند و وحدت و همدلی را بین آنان عینیت می‌‏بخشد. این تقارن یادشده، در طول مراسم حج صورت می‌گیرد و در چند نقطه به اوج خود می‏رسد که برخی از این مراحل عبارت‌اند از:
مرحله اول: حاجیانی که از یک شهر و منطقه عازم حج می‏شوند، نوعاً در قالب کاروان و قافله طی مسیر می‌کنند، و این، موجب همدلی می‌شود و در کنار یکدیگر زیستن را به آنها می‌‌آموزد.
مرحله دوم: میقات که درواقع، آغازی برای تلاقی گروه‏های‏‌‌های مختلف با یکدیگر است؛ گرچه در این مرحله، تلاقی به‌صورت تصادفی و غیرالزامی است.
مرحله سوم: طواف و سعی، مرحله‌ای دیگر از این تقارن است. نوعاً به دلیل طواف‏‌های واجب یا مستحب، حجاج در کنار یکدیگر و دوش به دوش هم به انجام عمل می‌پردازند و این اعمال مشترک، بستر مناسب‏تری را برای وفاق و همدلی فراهم می‌‌آورد. حج‌گزاران اگر در طواف از پشت سر همدیگر را می‌بینند، در سعی، علاوه بر همدوشی، رو در روی یکدیگر نیز قرار می‌‌گیرند و گامی دیگر در مسیر همدلی برداشته می‌‌شود.

تازه ترین اخبار حج،خبرگزاری حج،سازمان حج و زیارت،جدیدترین اخبار حج،
نقش انقلاب اسلامی در احیای حج،فیش حج،خریدارفیش حج،فروشنده فیش حجfishehaj.blog.ir

مرحله چهارم: اگر در طواف، برخی گروه‌ها و افراد با برخی دیگر تلاقی می‌کنند و مشترکاً اعمالی را به ‌جا می‏آورند، در عرفات و مشعر، همگان در عرصه‌ای واحد و زمان و مکان یکسان، در کنار هم قرار می‏گیرند و اوج آن، همدلی باشکوه و همراهی با یکدیگر است. در عرفات، این همدلی را روز به نمایش می‏گذارند و در مشعرالحرام، شب را با این ایده به روز می‏آورند و سپری می‌‌کنند.
مرحله پنجم: اگر در عرفات و مشعر فقط حضور و ذکر، حجاج را در کنار هم قرار می‌‏دهد، در منا جملگی در یک کارزار بزرگ شرکت می‌‏کنند و همه حاضران در حج، به رمی جمره، قربانی و دیگر اعمال منا اقدام می‌‌کنند. درحقیقت، این مرحله بالاترین درجه میزان همدلی است که علاوه بر آن، همکاری و اشتراک در اقدام را تحقق می‏بخشد.
مسلمانان در هر گوشه‏ای از جهان که باشند، با یکدیگر پیوند دینی و اخوت دارند؛ البته این در حدّ حرف و شعار است. آنچه آنها را عملاً به هم پیوند داده، حج و حضور در صحنه‏های‏‌‌های مختلفِ آن است. حاجی پس از آنکه در صحنه حج حضور می‏‌یابد، خود را عضو مجموعه بزرگ‏تری به نام امت اسلامی قلمداد می‌‌کند. این تأثیر و نقش حج را در تقویت هویت اجتماعی، به‌خوبی می‌‌توان در تاریخ جوامع اسلامی، به‌ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران مشاهده کرد.

حج، همواره مانند قلبی در جهان اسلام تپیده و این روح را در رگ‏های جوامع مختلف اسلامی تزریق کرده است. امام صادق7 در این‌ باره می‌‌فرماید: «أَمَرَهُمْ بِمَا یَکُونُ مِنْ أَمْرِ الطَّاعَةِ فِی الدِّینِ وَ مَصْلَحَتِهِمْ مِنْ أَمْرِ دُنْیَاهُمْ فَجَعَلَ فِیهِ الِاجْتِمَاعَ مِنَ الشَّرْقِ وَ الْغَرْبِ لِیَتَعَارَفُوا» ؛ یعنی خداوند در مکه و حج، اجتماع مسلمانان را از مشرق و مغرب قرار داد تا یکدیگر را بشناسند.
امام خمینی= با تأکید بر مسئله وحدت و همدلی مسلمانان در موسم حج، می‌فرماید:
یکی از مهمّات فلسفه حج، ایجاد تفاهم و تحکیم برادری بین مسلمین است و بر دانشمندان و معمّمین لازم است مسائل اساسی سیاسی و اجتماعی خود را با دیگر برادران در میان گذارند.

تازه ترین اخبار حج،خبرگزاری حج،سازمان حج و زیارت،جدیدترین اخبار حج،
نقش انقلاب اسلامی در احیای حج،فیش حج،خریدارفیش حج،فروشنده فیش حجfishehaj.blog.ir
درحقیقت، تشکیل اجتماع میلیونی مسلمانان در موسم حج، فرصت بی‏مانند و مناسبی را فراهم می‏سازد که در این اجتماع بی‏نظیر، به مسائل مشترک و حیاتی خود بیندیشند و به منافع مادی و معنوی که قرآن بدان اشاره کرده است، دست یابند. در این مراسم عظیم، برای تمام دردها دوایی مشخص خواهد شد و برای حل مشکلات تصمیم گرفته می‌شود. درحقیقت حج، درس اتحاد می‌دهد و فرصتی بهتر از حج برای اتحاد امت اسلامی وجود ندارد. این دعوت به اتحاد و همدلی، با وقوع انقلاب اسلامی احیا شد و حج از یک فریضه صرفاً عبادی خارج، و به یک فریضه سیاسی ـ اجتماعی تبدیل شده است. البته این مسئله را می‏توان در این ادعا یافت که ادبیات و رویکرد انقلاب اسلامی ایران، ملی (ایرانی) یا فرقه‏ای نبود؛ و به تمام کشورهای اسلامی و مسلمانان، با نگاه وحدت‏گرایانه نظر داشت؛ نگاهی که بعدها در سخنان و پیام‌های راهبران این انقلاب عینی‏تر شد، و همگان را به وحدت، اتحاد و دوری از تفرقه و اختلاف دعوت کردند. درحقیقت، این وقوع انقلاب اسلامی ایران بود که باعث شد تا وحدت امت اسلامی، از یک حالت صوری و تشریفاتی درآید و محملی برای مبادله مشکلات و مسائل مسلمانان سایر کشورهای اسلامی شود.
حتی اگر به خطاب‏های قرآن در امر به فریضه حج تأمل شود، این نکته مهم مشخص خواهد شد که آیات دعوت به حج، از آغاز، دربردارنده مفهوم اجتماعی فراگیری است و مخاطبان آن، «ناس» یعنی توده‏های انسانی‏اند؛ نظیر آیه: (وَ أَذِّنْ فِی النَّاسِ بِالْحَجِّ یَأْتُوکَ رِجالاً وَ عَلى کُلِّ ضامِرٍ یَأْتِینَ مِنْ کُلِّ فَجٍّ عَمِیقٍ) ؛ که منادی حج، حضرت ابراهیم7 مردم را از اعماق زمین فرامی‏خواند تا پیاده و سواره، از همه‌جا و با هر وسیله و از هر طبقه رهسپار حج شوند. درحقیقت حج، ادامه فلسفه جماعت و جمعه و عید است، و همچنین فراگیرترین عامل، برای پراکندگی مسلمین از هر ملت و کشور است. بنابراین حج، به‌مثابه یکی از ارکان عملی اسلام، در بنیان وحدت جامعه اسلامی و حرکت آن، جایگاه اساسی دارد، و باشکوه‌ترین تجلی قدرت جهانی اسلام و اتحاد امت اسلامی است برای همه عصرها و نسل‌ها ؛ چنان‌که مقام معظم رهبری هم به این نقش مهم و اساسی حج که متأثر از انقلاب اسلامی پررنگ‏تر شده است، اشاره کرده، می‏فرماید:
حج، مظهر وحدت و اتحاد مسلمانان است. نخستین اثر نمایان حج، تزریق احساس وحدت و جماعت در یکایک مسلمانان و نشان دادن شکوه و شوکت اجتماع مسلمین به آنان و سیراب کردن ذهن هریک تن آنان از احساس عظمت است. با احساس این حقیقت است که مسلمین در هریک از کشورهای اسلامی، شجاعت برخورد با اردوگاه ضدیت با اسلام، یعنی همین سلطه‏ سیاسی، اقتصادی دنیای سرمایه‏سالاری و عوامل و ایادی آن و نیرنگ و فتنه‏گری آن را می‏یابند. با احساس این عظمت است که دولت‌های مسلمان، با تکیه به مردم خود، از تکیه به قدرت‌های بیگانه، خود را بی‏نیاز حس می‏کنند و این فاصله‏ مصیبت‏بار میان ملت‌های مسلمان با دستگاه‏های حاکم بر آنان پدید نمی‏آید.

امام صادق7 نیز در حدیثی به این نکته لطیف در اجتماع مسلمانان در موسم حج اشاره می‌کند و می‏فرماید: «فجعل فیه الاجتماع، من المشرق والمغرب لیتعارفوا...» ؛ یعنی خداوند، اجتماع عظیمی از مسلمانان شرق و غرب عالم را در این سرزمین به وجود آورده است و شرکت آنان را در این کنگره عظیم، بدین سبب واجب کرده تا مسلمانان جهان، همدیگر را بشناسند.
به‌هرحال، چنان‌که بنیانگذار انقلاب اسلامی ایران نیز به‌درستی در تفسیر جمله (لِیَشْهَدُوا مَنَافِعَ لَهُمْ) بدان اشاره می‏کند و به آسیب‏شناسی موضوع تفرقه مسلمین می‌پردازد و خواهان اتحاد بین مسلمین می‏شود: «... حج برای این است که مشکلات یک سال مسلمین را بررسی کنند و در صدد رفع مشکلات برآیند... . و یکی از بزرگ‏ترین و اساسی‏ترین مشکلات، عدم اتحاد بین مسلمین است». بنابراین وحدت و انسجام، بزرگ‏ترین عامل پیروزی است و رعایت این اصل در مدینه و مکه برای دوستان و مؤمنان و مستضعفان، مایه امید و نوید شده و برای دشمنان موجب یأس و ناامیدی. در نتیجه، استمرار و پربار نمودن این بُعد و جنبه سیاسی ـ اجتماعی حج، می‏تواند به وحدت جامعه بزرگ اسلام، در کل جهان منجر شود؛ چنان‌که پیامبر گرامی اسلام9 هم در حج آخر عمر مبارکشان، همگان را با منشور جهانی خود مورد خطاب قرار دادند و فرمودند:
اَیُّها الناسُ اِنَّ رَبَّکم واحِدٌ وَاِنَّ أباکُم واحِدٌ، کُلُّکم لآِدم وَ آدمُ مِن تُرابٍ، اِنَّ اکَرَمَکُم عِندَ اللهِ أتقیکُم، وَ لَیسَ لِعَربیٍّ عَلَى عَجمِیٍّ فَضلٌ اِلاَّ بِالتقَّوى.
ای مردم! خدای شما یکی است، پدر شما یکی است، همه شما از نسل آدم7 هستید و آدم7 از خاک است، و ارزشمندترین شما نزد خداوند، پرهیزکارترین شماست، و عرب را بر عجم برتری نیست؛ مگر به تقوا و پرهیزکاری.
امروز با وقوع انقلاب اسلامی، شاهد تحقق این آرزوی دیرینه بنیانگذار انقلاب اسلامی و تحقق یکی از اهداف اصلی فریضه عبادی، سیاسی و اجتماعی حج، یعنی وحدت و اتحاد امت اسلامی هستیم. وحدتی که پیش‌تر به این صورت وجود نداشت، و این انقلاب اسلامی بود که با آرمان‏های وحدت‌آفرین خود، همگان را به این راهبرد دعوت کرد تا حج، صرف یک تجمع عبادی نباشد؛ بلکه به محلی برای اتحاد امت اسلامی بدل شود تا بتوانند مشکلات خود را با یکدیگر در میان بگذارند و از مشکلات دیگر کشورهای اسلامی نیز مطلع شوند.

تازه ترین اخبار حج،خبرگزاری حج،سازمان حج و زیارت،جدیدترین اخبار حج،
نقش انقلاب اسلامی در احیای حج،فیش حج،خریدارفیش حج،فروشنده فیش حجfishehaj.blog.ir

3) حل مسائل و مشکلات جهان اسلام
از دیگر ابعاد سیاسی و اجتماعی حج، می‏توان به فرصت‌های عظیم و مغتنم حج در راستای بهره‏برداری سیاسی و اجتماعی، برای بیان مسائل و مشکلات کشورهای اسلامی و مسلمان مناطق مختلف جهان و حل آنها اشاره کرد. در این موسم عبادی ـ سیاسی که تمام مسلمانان از سراسر دنیا در آنجا جمع هستند، بهترین موقعیت برای بیان مسائل و مشکلات سیاسی ـ اجتماعی و دیگر مسائل کشورها و مناطق مختلف جهان است. مسلمانان شرکت کننده در این مراسم، در کنار خانه امن الهی که مرکز جهان اسلام است، می‏توانند بسیاری از گرفتاری‏ها و نابسامانی خود و دیگران را برطرف کنند. درواقع، هدف اصلی دشمنان مسلمانان، ایجاد اختلاف میان فرقه‏های اسلامی است. آنها با پاشیدن بذر نفاق می‏خواهند به هدف‏هایشان دست یابند و راحت‏تر بر مسلمانان حکومت کنند. در این مراسم، مسلمانان به سرنوشت یکدیگر توجه دارند و در پی آن هستند تا دشمن واقعی خود را بشناسند و از توطئه‌ها و نقشه‏هایش آگاه شوند و نقاب از چهره او بردارند و در برابرش بایستند و با او مبارزه کنند. حضرت امام در این‌ باره با مخاطب قراردادن همه گویندگان و نویسندگان، می‏فرماید:
ای گویندگان! نویسندگان! در اجتماع بزرگ عرفات و مشعر و منا و مکه معظمه و مدینه منوره، مسائل اجتماعی و سیاسی مناطق خود را به گوش برادران ایمانی برسانید و ازهم طلب نصرت کنید.
در کنار حل مسائل و مشکلات جهان اسلام، مهم‌ترین جنبه سیاسی مراسم حج، خنثی کردن توطئه‏های دشمنان است. مسلمانان باید همواره هوشیار باشند و تک‏تک توطئه‏های دشمنان را بشناسند و با قاطعیت با توطئه‌ها مقابله کنند. «امروز استکبار جهانی، حتی بیش از خود مسلمانان به این حقیقت پی ‏برده است که لایزال الدین قائما ما قامت الکعبه و دانسته است که حج با بار سیاسی و محتوای بیدارکننده و ابعاد مختلف اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، نظامی و اقتصادی، چه حرکتی را در سطح ملل مسلمانان جهان می‏خواهد بیافریند، و هرسال تحول بنیادین را در روابط داخلی و نیز در صحنه جهانی می‏تواند به وجود آورد». به همین دلیل، دشمنان همواره می‏کوشند این حرکت سیاسی را تنها حرکتی عبادی معرفی کنند که محتوای سیاسی ندارد. آنان به‌خوبی می‏دانند که اگر این مناسک با تشریفات ظاهری برگزار شود، برای آنان هیچ خطری ندارد و می‏توانند در بسیاری از موارد منافع خود را نیز تأمین کنند و آرام‌آرام درباره چگونگی برگزاری مراسم حج نظر بدهند. درحقیقت، حج قدرت، وحدت، یگانگی و همبستگی مسلمانان را نشان می‏دهد تا دشمن به این قدرت و وحدت بی‏نظیر پی ببرد. بنابراین، «حج، باشکوه‏ترین تجلی قدرت جهانی اسلام برای همه عصرها و نسل‏هاست». امام صادق7 فرمود: «اَلحجُّ جِهادُ کُلِّ ضَعیفٍ» ؛ «حج، جهاد ناتوانان است». در این جهاد، ناتوانان با استکبار جهانی مبارزه، و توطئه‏های آنان را خنثی می‏کنند و چهره شرک و نفاق و توطئه‏گران را آشکار می‏سازند.
هرچند به بخشی از این بُعد در بالا اشاره شد، نکته حایز اهمیت در اینجا این است که برخی کشورهای اسلامی که فقط در نام و پوسته خود اسلامی بوده و هستند و حکّام و سران آنها ارزش و اهمیت خاصی برای این کارکردهای سیاسی حج قایل نبوده و نیستند، با وقوع انقلاب اسلامی در ایران، نگاه خاصی به مسلمانان پیدا کردند که برخاسته از آرمان‏های انقلاب اسلامی ایران بود؛ آرمان‏هایی که نشئت گرفته از قرآن و مبانی اسلامی بود و همگان را به حل مشکل همدیگر و اهتمام به امور مسلمین فرامی‏خواند؛ کارکردی که پیش‏تر به این صورت وجود نداشت و به‌اذعان اغلب کسانی که با آموزه‏های انقلاب اسلامی ایران آشنا هستند، این بُعد و جنبه را انقلاب اسلامی ایران احیا کرد.

4) از‌بین بردن امتیازات
از کارکردهای اجتماعی و سیاسی حج، می‏توان به لغو امتیازات گروهی و طایفه‏ای اشاره کرد. کاربرد واژه ناس (توده مردم) و اینکه کسی را بر کسی فضیلتی ندارد و همگان از مکی‏ها و دیگران در بهره‏گیری از خانه‌ها و امکانات مکه، مساوی‌اند و میان شهری و روستایی، آشنا و بیگانه، و بیابانی و صاحب‌منصب اجتماعی تفاوتی نیست، بدان معنا خواهد بود که در حج، هرگونه امتیازات لغو می‏شود تا زمینه برای همبستگی اجتماعی و سیاسی افزایش یابد.

تازه ترین اخبار حج،خبرگزاری حج،سازمان حج و زیارت،جدیدترین اخبار حج،
نقش انقلاب اسلامی در احیای حج،فیش حج،خریدارفیش حج،فروشنده فیش حجfishehaj.blog.ir
عدم تفاوت‏ها و برداشتن امتیازات، حتی برای یک مقطع کوتاه زمانی، به‌معنای برابری انسانی است، و این مسئله موجب می‏شود تا اندیشه برابری انسانی و عدم تفاوت‌های برخاسته از مال و مکنت و منصب در میان مردم، به‌عنوان یک اصل، جای‌گزین اندیشه تفاوت‌های نژادی یا برتری برپایه اعتباریات شود. این‌گونه است که شاه و گدا و امیر و رعیت، برابری خود را با دیگری نشان می‏دهد تا تنها معیار برتری نه در دنیا بلکه در آخرت، تقوا قرار گیرد؛ زیرا تقوا امری نیست که بتوان برپایه آن، خود را بر دیگری برتری داد و مدعی شد که چون من ازنظر تقوا از دیگری برترم، بر او مقدم هستم؛ زیرا این تفکر، خود، ضد تقواست و این‌گونه است که هیچ‌کس در کنار دیگری احساس برتری نمی‏کند و همه اعتبارات و امتیازات ظاهری از میان می‏رود.
آیات ۱۲۵ و ۱۹۹ سوره بقره و آیات ۲۵، ۲۷ و ۲۸ سوره حج، هرگونه امتیازی را در حج نفی، و زمینه اتحاد و یگانگی بشری را فراهم می‌کند. درحقیقت حج، عرصه تلاقی اندیشه‏های‌های شکل گرفته در عالم اسلام است. طبیعی است که مذهب‏ها و مسلک‏های‏‌‌های مختلفی که در حاضر در حج حضور می‌‌یابند، به‌نوعی یکدیگر را به چالش می‌‌کشند و پرسش‏هایی را درباره یکدیگر مطرح می‌‏سازند. این موضوع که به‌صورت قهری در عرصه حج مطرح می‏شود، موجب رشد افکار و اندیشه‌ها در عالم اسلام، و ترویج تفکرات می‌گردد و این پدیده، نتایج مبارک و مختلفی را برای مسلمانان در پی خواهد داشت. بدون تردید، انقلاب اسلامی ایران باعث این تحول اساسی، شده است و همگان بر آن، اذعان دارند.

5) ولایت‏پذیری
از دیگر ابعاد سیاسی ـ اجتماعی حج که با وقوع انقلاب اسلامی احیا شد، می‏توان به شناخت و آزمایش ولایت‏پذیری امت اسلامی اشاره کرد؛ چنان‌که امام باقر7 به فلسفه این مسئله مهم پرداخته است و می‏فرماید:
اِنَّما اُمِروُا اَنْ یَطوُفوا بِهَذِه الاَحجارِ ثُمَّ یَاُتُونا فَیعلِمونا وَلاَیَتَهُم... .
مسلمانان بدین سبب مأمور شده‏اند به دور این سنگ‏ها (خانه کعبه) طواف کنند که پس از پایان حج و بازگشت از مکه، ولایت خویش را نسبت به ما اعلام کنند.
درواقع می‏توان ادعا کرد که از جمله فلسفه‏های بزرگ سیاسی حج، اعلام میزان ولایت و اطاعت از ولایت است، و مسلمانانی که به حج می‏روند، باید این را در عمل ثابت کنند؛ چنان‌که امام صادق7 می‏فرماید:
هَذا بَیتٌ اِسْتَعبَدَ اللهُ بِه خَلقَه لِیَختبِرَ طاعَتَهُم فِی إتیانه.
این خانه‏ای‌است که خداوند، بندگان خویش را به‌وسیله آن، به عبادت و اطاعت خویش فراخوانده تا با انجام این عبادت سنگین، میزان اطاعت و بندگی آنان را بیازماید.
هرچند می‏توان ادعا کرد که ولایت‏پذیری، از ابعاد حج است که در روایات، به‌عنوان فلسفه اصلی حج بیان شده، باید توجه داشت که حج بدون ولایت، حج جاهلی است و دشمنان از حج با ولایت می‏هراسند؛ زیرا حج، شالوده و بنیان جبهه استعمار و استکبار را می‏لرزاند. برای نمونه باید به مسلمانانی اشاره کرد که در مسجدالحرام با آب زمزم وضو می‏گیرند، مقابل کعبه، سجده می‏کنند و بهترین قرائت را از قرآن دارند. اما آیا دشمن از اعمال آنها می‏هراسد؟ درحقیقت، انقلاب اسلامی ایران که برپایه اعتقاد مردم به مذهب و ولایت و با راهبری یک فقیه به پیروزی رسید، ولایت را به‌عنوان یکی از ارکان اصلی که غبارِ فراموشی بر آن نشسته بود، مطرح کرد و حج بدون ولایت را حجی ناتمام خواند و به همه مسلمانان، این نکته را بیان کرد که ولایت امامان، نقش تعیین‏کننده در پذیرش عبادات دارد. بنابراین حج، تجلی‏گاه معرفت به امام، تجلی‏گاه عظمت امام و علم امام است که با انقلاب اسلامی ایران احیا و پویا شد.

تازه ترین اخبار حج،خبرگزاری حج،سازمان حج و زیارت،جدیدترین اخبار حج،
نقش انقلاب اسلامی در احیای حج،فیش حج،خریدارفیش حج،فروشنده فیش حجfishehaj.blog.ir
نتیجه ‏گیری
انقلاب اسلامی ایران، تأثیرات مهمی بر نظام بین‌الملل و مناسبات آن بر جای گذاشت؛ مانند تأثیرات عمیق بر ابعاد و جنبه‏های سیاسی ـ اجتماعی فریضه حج که باعث تبلور اسلام سیاسی در منطقه خاورمیانه به‌طور خاص، و سایر کشورهای اسلامی به‌طور عام شد. با ملاحظه حکمت‏ها و فلسفه‏های اعمال و مناسک حج می‏توان تا حدود زیادی پیوستگی حج را با سیاست مشاهده کرد. در حج، علاوه بر ابعاد عبادی و معنوی، اهتمام به ابعاد سیاسی، از جمله اعلان برائت از مشرکان، اتحاد مسلمین، تعاون و تلاش برای حل مشکلات آنها نیز به‌ویژه پس از انقلاب اسلامی ایران و تأثیرات افکار و اندیشه‏های امام خمینی پررنگ‏تر شده است؛ چنان‌که امام خمینی بر فلسفه سیاسی ـ اجتماعی حج تأکید کرده و می‏فرماید: «آن‌طور که آخوندهای درباری می‏گویند که حج باید ازجهات سیاسی خارج باشد. اینها نمی‏دانند که حج برای این مسائل و برای قیام ناس بوده است». رخداد انقلاب اسلامی در ایران، ابعاد حج را در مقیاسی گسترده احیا کرد و امروز، همه مسلمانان جهان به این نقش راهبری و راهبردی جمهوری اسلامی ایران باور دارند و حج سیاسی را از برکات انقلاب اسلامی ایران می‏دانند که با وقوع انقلاب ایران، دگرگون گشته، آثار سیاسی و اجتماعی آن احیا شده است.

تازه ترین اخبار حج،خبرگزاری حج،سازمان حج و زیارت،جدیدترین اخبار حج،
نقش انقلاب اسلامی در احیای حج،فیش حج،خریدارفیش حج،فروشنده فیش حجfishehaj.blog.ir

کتابنامه
قرآن کریم.
1)ابعاد سیاسی و اجتماعی حج در قرآن، جعفر سبحانی، در پایگاه اطلاع‏رسانی حج.
2) ابعاد سیاسی و اجتماعی محمدتقی رهبر، حج، 1381.
3) انقلاب اسلامی و تحول در عرصه نظام بین‌الملل، علیرضا رضاخواه، در ویژه‏نامه سیبی از انقلاب، بهمن 1390، ش انتشار 18049.
4) بازتاب جهانی انقلاب اسلامی، منوچهر محمدی، فصلنامه 15 خرداد، ش 5، سال 1384.
5) بحارالانوار، محمد باقر مجلسی.
6) پیام مقام معظم رهبری به حجّاج بیت الله الحرام، در تاریخ 26 خرداد 1370.
7) تحف العقول، حسن بن شعبه حرانی.
8) تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی و همکاران، دارالکتب الاسلامیه، چاپ 25، تهران، 1369.
9)حج در کلام و پیام امام، روح الله موسوی خمینی، چ3، تهران، عروج، 1376.
10) حج در کلام و پیام امام خمینی، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
11) حج و عمره در قرآن و حدیث، محمد محمدی ری‏شهری، با همکاری عبدالهادی مسعودی، ترجمه، جواد محدثی، نشر دارالحدیث.
12) خبرگزاری حج.
13) خبرگزاری رسا.
14) در راه برپایی حج ابراهیمی، عباس‏علی عمید زنجانی، قم، مشعر، ۱۳۷۵.
15) رهنمودهای امام خمینی.
16) السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، ابن ادریس حلّی، قم، 1410.
17) صحیفه نور، امام خمینی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، 1370.
18) علل الشرایع، شیخ صدوق.
19) کلمات قصار، امام خمینی.
20) مبانی دینی و سیاسی برائت از مشرکین، سید جواد ورعی، قم، نشر مشعر، 1381.
21) وسائل الشیعه، حر عاملی

منبع: خبرگزاری حج

موارد مرتبط: تازه ترین اخبار حج - کتابخانه حج -  خدمات کتابخانه مسجد الحرام به حجاج - فراهم شدن زمینه برای انجام حج مطلوب زائران ایرانی - خرید و فروش فیش حج

کلمات کلیدی: تازه ترین اخبار حج،خبرگزاری حج،سازمان حج و زیارت،جدیدترین اخبار حج،
نقش انقلاب اسلامی در احیای حج،فیش حج،خریدارفیش حج،فروشنده فیش حجfishehaj.blog.ir